Şirketler Hukuku

Şirket, gerçek/tüzel kişi veya kişilerin bir araya gelerek ortak bir amaç doğrultusunda emek ve mallarını bir sözleşmeyle birleştirmeleri sonucu oluşan tüzel kişiliktir. Kazanç sağlamak amacı ile insanların ortak olmaları eskiçağlara kadar dayanır. Ortaklıkların yasal kurallara dayanması ve iş yaşamında bugünkü seviyeye ulaşması zaman almıştır.

Örgütlenme biçimine göre şirketler ülkeden ülkeye değişen yasal düzenlemelerle şekillenir. Ticarete dayalı ilk hukuki düzenlemelere M.Ö. 2000’li yıllarda Hammurabi Kanunları’nda rastlanmaktadır. Sonraki çağlarda ticaret ve şirketler hukuku, toplumsal gelişmeler başta olmak üzere siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel gelişmelere paralel olarak sürekli gelişmiştir.

Şirketler Hukuku Hakkında

Şirketler Hukuku; şirket ve ortak şirketlerin kuruluşundan sermaye yapısı ve türlerine, idare ve işletilmelerinden tasfiye, devir ve sona ermeleri gibi konulara dair normları olan ve şirketlere ilişkin hukuki ilişkileri inceleyen ticaret hukuku bünyesinde bir hukuk dalıdır.

Ülkemizde 1926 yılında Türk Ticaret Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile İslam Hukuku terk edildi. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ise 1956 yılında yürürlüğe girdi. 2011 yılında da 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu yürürlüğe girdi. Şirketler hukukuna ait hükümler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 124-644. maddeleri arasında bulunmaktadır. Adi şirketlere ilişkin hükümler 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 620-644. maddeleri ile düzenlenmiştir.

Şirket ve şirket sözleşmesinin tanımı Türk Ticaret Kanunu’nunda yapılmamıştır. Adi şirketlere ilişkin hükümler Borçlar Kanunu’nun 620-644. maddelerince düzenlenmiştir. Adi ortaklık sözleşmesinin tanımı ise Borçlar Kanunu’nun 620. maddesi ile yapılmıştır.

Türk Ticaret Hukukunda şirket tipleri belirlenmiştir. Bunlar;

• Kolektif Şirket
• Komandit Şirket
• Anonim Şirket
• Limited Şirket
• Kooperatif Şirketler

Kolektif Şirket

En az iki gerçek kişi ile kurulan kolektif şirkette, şirket alacaklarına karşı ortaklarından hiç birinin sorumluluğu sınırlanmamıştır. Şirketin borçlarında birinci derece sorumluluk şirkettir. Borçların şirkettel tahsil edilememesi durumunda ikinci derece sorumlu olanlar ortaklardır.

Kolektif şirketler gerçek kişiler tarafından kurulduğundan tüzel kişiler kolektif şirkete ortak olamaz.
Kolektif şirketlerde kar zarar paylaşımı şirket ana sözleşmesinde belirtildiği şekilde yapılır. Paylar belirtilmemiş ise kar ve zarar ortaklar arasında eşit olarak dağıtılır.
Şirketi yönetme yetkisi ise şirketin tüm ortaklarındadır.

Komandit Şirket

İki veya daha fazla kimse tarafından bir sözleşmeyle kurulan bir şirket türüdür. Şirket ortaklarının şirket alacaklarına karşı bir kısmının sorumluluğu sınırlandırılmamış, bir kısımının da belirli miktarda sınırlandırılmıştır. Yeterli sermayesi olmayanlar direkt ticaretle uğraşmadan kazanç elde edebilir. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ve adi komandit şirket olarak ikiye ayrılır.

Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirkette yönetim ve denetim kurulları bulunur. Ortak sayıları beşten az olamaz. Ortaklardan en az biri ise komandite ortaktır.

Adi ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket unvanlarında ortaklardan en az birinin adı soyadı yanında şirket türünü ifade eden ibareler olmalıdır.

Şahıs şirketleri ortak sözleşmenin imzalanması ve sözleşmenin noter tarafından onaylanmasından itibaren 15 gün içinde ilan edilir. İlan, tescil ve ticaret sicili gazetesinde ve şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline yapılır.

Anonim Şirket

Sermayesi belirli ve paylara bölünmüş şirket türüdür. Borçlarına karşı yalnız malvarlığı ile sorumludur. Kanuna uygun her türlü ekonomik amaçla kurulabilir. Tek ortaklı anonim şirket kurulabildiği gibi birden fazla ortaklı da olabilir. Sermayesi en az 50.000 TL’dir. Kayıtlı sermayeli anonim şirketler için alt sermaye limiti 100.000 TL’dir. Nakden taahhüt edilen pay değerinin tescilden önce en az 1⁄4’ü, kalan kısmı ise tescilden sonra yirmi dört ay içinde ödenmelidir. Yönetim kurulu tarafından yönetilen bir şirket türü olup bir veya daha fazla yönetim kurulu üyesi olabilir. Yönetim kurulu üyeleri en fazla üç yıl süreyle görev yapabilir. Sözleşmede aksi belirtilmediği sürece aynı kişi yönetim kuruluna tekrar seçilebilir. Şirket Kurumlar Vergisi mükellefidir.

Limited Şirket

En az 1 kişi en fazla 50 kişi ile kurulan bir şirket türüdür. Ortaklar şirket borçlarından sorumlu değildir. Sermaye payı olarak en az 10.000 TL, en fazla 25.000 TL sermaye ile kurulur. Nakden taahhüt edilen pay değerinin tescilden önce en az 1⁄4’ü, kalan kısmı ise tescilden sonra yirmi dört ay içinde ödenmelidir. Temsili şirket sözleşmesinde belirtilen şekilde yönetilir. Ortaklar parayla ölçülebilen herşeyi sermaye olarak gösterebilir. Şirket ticaret unvanında Türk, Türkiye, Cumhuriyet ve Milli kelimeleri Bakanlar Kurulu kararı ile yalın, sade ve eksiksiz şekilde kullanılabilir. Ülke adlarının unvanda kullanılması yetkili makamlarından alınan izinle mümkündür.

Ticaret sicilinden silinen ticaret unvanları Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlandıktan sonra 5 yıl boyunca başka bir tacir tarafından tescil edilemez.

Kooperatif Şirketler

Sermayenin üstün ve ön planda olduğu şirketlere göre kooperatifler insan unsurunun hakim olduğu şirket türüdür.1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 1. maddesinde gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan kooperatif şirketlerin tanımı yapılmıştır. Kooperatiflerle ilgili 1581 sayılı Tarım ve Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu da özel düzenlemeler ve mevzuatları ile dikkate alınmaktadır. Şirketler hukuku, 1163 sayılı Kanununun 98. maddesinde kooperatifler için anonim şirketlere ait hükümlerin uygulanacağı belirtilmektedir.

Ticaret Kanunu’nun 1524. maddesine göre kooperatifler ticaret siciline tescilinden itibaren üç ay içinde internet sitesi açmak zorundadır.

Sermaye şirketleri ortak sözleşmenin imzalanması ve sözleşmenin noter tarafından onaylanmasından itibaren 30 gün içinde ilan edilir. İlan, tescil ve ticaret sicili gazetesinde ve şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline yapılır.

Şirket Akdinin Unsurları

Şirket bir akit olup belirli unsurları ihtiva eder.

• Şahıs unsuru
• Akit unsuru
• Sermaye unsuru
• Müşterek amaç unsuru
• Affectio Societatis Unsuru (Müşterek amaca ulaşmak için gösterilmesi gereken özen ve çaba)

Şirket ana sözleşmesi kanunda öngörülen kuruluş aşamasının ilk ve en önemli adımıdır. Sözleşme emredici kanun hükümlerine göre hazırlanmalıdır. Sözleşmede ortaklığın iç ve dış ilişkileri, pay sahiplerinin hak, yetki ve yükümlülükleri emredici kanun hükümlerine göre belirtilir. Adi ortaklıklarda ise sözleşme bir şekle bağlı değildir.

Türk Ticaret Kanunu 339.maddesi anonim ortaklık esas sözleşmesinin zorunlu kayıtlarını belirtmiştir. Şirket ticaret unvanı ve merkezi, şirketin işletme konusu, her payın itibarı değeri, paylara tanınan imtiyazlar sözleşmede olması gereken belli başlı kayıtlardır.

Limited ortaklık sözleşmesinde şirket ticaret unvanı ve merkezi, şirketin işletme konusu, paylarının sayısı ve itibari değerleri, müdürlerin adı, soyadı ve unvanları olmalıdır.

Kolektif şirket sözleşmelerinde; ortakların adı, soyadı, yerleşim yerleri ve uyrukları, ortaklığın kolektif olduğu, ticaret unvanı ve merkezi, şirketin işletme konusu, sermaye olarak konulacak olan para miktarı ve şirketi temsil edecek olanların adı ve soyadı yer alır.

Komandit şirket sözleşmelerinde; ortakların adı, soyadı, yerleşim yerleri ve uyrukları, komandit niteliği, ortakların ticaret unvanı ve şirketin merkezi, ortaklığın konusu, temsil yetkisi ve ortakların sermaye borcu niteliği ve miktarı belirtilmelidir.

Kooperatif ortaklık ana sözleşmesinde ise; kooperatifin adı ve merkezi, amacı ve çalışma konuları, ortaklık payları, ortakların sorumluluk durumu ve dereceleri, kooperatif yönetiminin nasıl olacağı, yıllık gelir gider farklarının nasıl hesaplanıp kullanılacağı ve kurucuların adı, soyadı iş ve ikamet adresleri olmalıdır.