Sigortacılık faaliyetlerini yürüten işletmelerin takip ettikleri süreçlerle ilgili hangi hususlara uymaları gerektiğini belirten ve bu işletmelerin çalışmalarını denetleyip düzenleyen hukuk birimi sigorta hukukudur. Sigorta sözleşmesi ile şahıslar arasındaki ilişkileri ve sigortacılıkla uğraşan şirketlerin çalışmalarını hukuk kuralları çerçevesinde düzenleyen Ticaret Hukuku kapsamında bir özel hukuk dalıdır. Bu kurallar Türk Ticaret Kanunu’nun 5.Kitabı ve Sigorta Murakabe Kanunu’nda yer alır.
Sigorta Hukuku Tarihi
Sigorta hukuku tarihte ilk kez 19. yüzyılda İtalya’nın kıyı şehirlerinde başladı. Özel kişiler tarafından geliştirilen sigorta hukuku, Türkiye’de ise ilk kez 1872’de yabancı sigorta şirketleri tarafından başlatıldı. Atatürk’ün talimatları doğrultusunda kurulmuş olan Milli Reasürans A.Ş. ile yerli sigorta şirketleri faaliyete geçti. Günümüzde Türkiye’de Hazine Müsteşarlığı tarafından ruhsat verilen şirketler sigorta faaliyetlerini sürdürmektedir.
Sigorta Hukuku Gerekliliği
Sigorta şirketlerinin yaptığı hatalar veya kişilerin sahip oldukları haklardan haberdar olmamaları birtakım hukuki sorunlara neden oluyor. Bu sorunları minimize etmek ve insanları sahip oldukları haklarla ilgili bilgilendirmek ve sorunları kısa sürede çözmek için sigorta hukukuna ihtiyaç duyuluyor. Yaşanan sorunlar sigorta kapsamında mı, taraflar bu durumda nasıl hareket etmeli ve yasal süreç nasıl işlemeli gibi soruların cevabını sigorta hukuku veriyor.
Sigortacılığın hızla yükselişe geçtiği günümüzde sigorta uygulaması ile ilgili hukuki uyuşmazlıklar her geçen gün artıyor. Meydana gelen rizikonun sigorta kapsamında olup olmadığı, kusur durumu ve bu durumun sözleşmeye etkisi, ödemenin kusurlu şahsa geri dönmesi ve daha birçok konuda hukuki sorunlar ortaya çıkıyor. Sigorta şirketlerinin sigorta poliçelerinde yazılan müşteri haklarını ödememesi veya geciktirilmesi durumunda sigorta hukuku devreye girer.
Sigorta Türleri
Hayat ve sağlık başta olmak üzere, afet, konut, işletme ve araç gibi yaşamın her alanına ilişkin rizikoları güvence altına alan sigortanın birçok çeşidi bulunuyor. Genel olarak sigorta can ve zarar sigortası olarak 2 ana grupta inceleniyor.
- Can Sigortaları
- Hayat Sigortası
- Kaza Sigortası
- Hastalık Sigortası
- Zarar Sigortaları
- Mal Sigortaları
- Sorumluluk Sigortaları
Türk Ticaret Kanunu’nda can ve zarar sigortaları kendine has özellikleri ile ayrı incelenmiştir. Hatta sigorta şirketleri bile hizmet verdiği sigorta türüne göre birbirinden ayrılır.
Zarar sigortalarında zenginleşme söz konusu değildir. Zarara uğrayan kişi sözleşmede belirtilen miktar kadar ödemeyi sigorta şirketinden temin eder. Tazminat miktarı daha önceden belirlendiği için bu ücretin üzerinde bir ödeme alması mümkün değildir. Aynı sigortadan aynı anda 2 tane yaptırmak ta mümkün değildir. Zarara uğrayan kişi sigorta şirketinden tazminat talep edebilirken zarara neden olan kişiden tazminat talep edemez.
Can sigortalarında tazminat miktarı karşılıklı olarak belirlenir ve sözleşmede belirtilir. Tazminat miktarı sigortalının ödeme gücüne göre istediği kadar yüksek tutulabilir. Can sigortalarının bu özelliği ile zenginleşme yolu açıktır. Sigortalı, uğradığı zarar sigorta şirketinden talep etmenin yanında zarara uğratan kişi veya kişilerden de talep edebilir.
Sigorta Sözleşmesi
Sigorta yaptırmak isteyen bireyin para ile ölçülebilen bir menfaatinin zarara uğraması veya rizikonun meydana gelmesi durumunda sigorta şirketi tarafından bu zararı tazmin etmeyi taahhüt ettiği sözleşmedir. Sigorta sözleşmesi ile sigortalıya bir para ödeme yükümlülüğü üstlenilir. Bir akit olan sigorta sözleşmesi belli özelliklere sahiptir.
Sigorta Sözleşmesinin Özellikleri
- TTK’nun 1263. maddesinde belirtildiği gibi sigorta sözleşmesi iki taraflı yapılan yani ivazlı bir akittir.
- Sözleşmede belirtilen kapsam çerçevesinde tehlike veya zarar gerçekleşmezse prim geri alınmaz.
- Sigorta sözleşmesi belli bir süre için geçerlidir.
- Sigorta sözleşmesi sürekli borç doğuran bir akittir.
- Sigorta akdi rızai yani istek doğrultusunda yapılan bir akittir.
- Sigorta akdi dürüstlük ve iyi niyet esaslarına dayanır.
Sigorta Sözleşmesinde Yazılanlar
Sigorta sözleşmesinin sigorta hukuku kapsamında güvenceye alınabilmesi için asgari yazılması gereken bilgiler bulunuyor. Bunlar;
- Sigortacının, sigorta ettirenin ve varsa sigortadan faydalananların adı, soyadı ya da ticaret unvanı ve ikametgâhları.
- Sigorta konusu
- Sigortacının üstüne aldığı riziko, risk ve olayda bunların başlayacağı ve sona ereceği zaman dilimi
- Sigorta bedeli
- Primin tutarı ve ödenme zamanı
- Sigorta genel şartları
- Sigorta poliçesinin yapılabilmesi ve risk sonrası sigortalıya tazminat ödenebilmesi için sigorta poliçesi sigorta hukuku kapsamında eksiksiz bir şekilde hazırlanmalıdır.
Sigorta Sözleşmesinin Kuruluşu
Sigorta sözleşmesi her iki tarafın birbirlerine görüşlerini beyan etmeleri ve bu beyanları kabul etmeleri ile kurulur. Sözleşmenin kurulabilmesi icap ve kabul ile mümkündür. İcap, teklifin sigorta şirketine verilmesi, kabul ise sigorta şirketinin sigorta sözleşmesi düzenleme onayını bildirmesi ve poliçeyi sigortalıya teslim etmesidir.
İcap
İcap diğer adı ile teklif, tarafların birbirine yaptığı ve kabul gördüğü taktirde sözleşmeyi kurabilmeyi sağlayan öneri ve isteklerdir. Sigorta şirketi sigorta yaptırmak isteyen kişiye sigortanın içerik ve özellikleri ile ilgili bir soru listesi verir. Bu belge sigorta ettirmek isteyen kişi tarafından doldurulur, imzalanır ve sigortacıya teslim edilir. Teklifnamedeki soruların eksiksiz, doğru ve iyi niyet çerçevesinde cevaplanması önemlidir.
Kabul
İcapta bulunanın icabının sigorta şirketi tarafından kabul edilme aşamasıdır. Böylece sigorta sözleşmesi kurulmuş olur. Hayat sigortalarında süreç sigorta şirketinin teklifi değerlendirip en geç 30 gün içerisinde poliçe düzenlemesi ile tamamlanır. Kabul edilmeyen bir teklif 30 gün içerisinde reddedilmelidir. Hayat sigortasında teklifname sigorta şirketi tarafından kabul edildiğinde sözleşme kurulmuş ve sigortacı sorumluluğu başlamış demektir.
Sigorta Sözleşmesinin Yürürlüğe Girmesi
- Sigorta sözleşmesinin yürürlüğe girmesi ilk taksit veya primin ödenmesi ile başlar. Akdin maddi başlangıcı olarak ta tanımlanan sigorta sözleşmesinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yani ilk taksitin ödenmesinden itibaren gerçekleşen rizikoların sorumluluğu sigortacı almaya başlar.
- Deniz, kara ve mal taşıma sigortalarında sigorta akdinin kurulduğu tarikten itibaren sözleşme yürürlüğe girmiş demektir.
- Sigorta akdinin ilk taksitin ödendiği tarihten itibaren yürürlüğe gireceği şartını taraflar isterlerse sigorta ettiren lehine değiştirebilir.
- Bu şekilde karar alınmasıyla birlikte Sigorta akdinin değiştirilmesi eskisi sözleşmeye ek bir sözleşme ile gerçekleşir ve yeni akid yürürlüğe girer.
Sigorta Akdinin İspatı
Sigortacı ve sigorta ettiren arasında yapılan sigorta akdinin ispatı için yazılı delil şarttır. Poliçe, yazılı delillerin başında gelir. Sigorta akdinin ispatı için sadece poliçe tek delil değildir. Zeyilname, mektup, ticari defterler veya telgraf da sigorta akdinin ispatında kullanılabilir.
Sigorta Akdinde Borç ve Sorumluluklar
Sigorta akdi karşılıklı bir akittir. Bu nedenle sözleşme taraflardan birinin borcu diğerinin de alacağını teşkil eder.
Sigorta Sözleşmesİnde Süre
Sigorta sözleşmesinde en önemli hususlardan biri sözleşme süresidir. Sigorta akdi süresi akdin kuruluşundan itibaren başlar. Sİgorta süresine sigortalı ve sigortacı uymak zorundadır. Süre bitmeden akit nedensiz bir şekilde sona erdirilemez. Trafik sigortasında sözleşmenin yapıldığı gün saat 12:00 da başlar ve sözleşmenin bittiği gün 12:00 da sona erer.
Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesi
Sigorta Kanunu’na göre sigorta sözleşmesi Müsteşarlıkça onaylanmalı ve sigorta şirketine de uygulanacak olan genel şartlara uygun hazırlanmalıdır. Sözleşmeye işin özelliğine göre yanılgıya neden olmayacak biçimde özel şartlar eklenebilir. Usulüne uygun hazırlanan sigorta sözleşmesinin sona ermesi aşağıdaki şekillerdedir:
- Poliçe üzerinde yazılı tarihin sona emesi
- Poliçe şartlarında yazılı olay ya da olayların meydana gelmesi
- Sigortalı ya da sigortacının sözleşmeyi feshetme hakkını doğuran durumların meydana gelmesi
- Karşılıklı anlaşma sağlanması
- Poliçede belirtilen bir poliçeyi sona erdirme şartının gerçekleşmesi
- Sigorta ücretinin sözleşmede belirtilen şekilde zamanında ödenmemesi
Avukat Musa Abbas Kuru
Av. Musa Abbas Kuru, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuştur. Yıldız-Kuru Hukuk Bürosu’nun kurucu ortağıdır.
Profili Görüntüle