Yabancı uyruklu kişilerin Türkiye’de tabi oldukları vatandaşlıkla ilgili kuralları düzenleyen hukuk dalı vatandaşlık hukukudur. Türkiye’de çalışma ve oturma izni başta olmak üzere, uygulanan mevzuat ve buna bağlı yaptırımlar vatandaşlık hukuku altında incelenir.
Vatandaşlık Nedir?
Vatandaşlık, hukuki, siyasi ve sosyo-ekonomik yönlü olup gerçek kişileri bir devlete bağlayan hukuki bir bağdır. Asli ve sonradan kazanılmış vatandaşlık olarak iki grupta incelenir. Asli vatandaşlık doğumla kazanılan vatandaşlık olup herhangi bir makam kararına gerek yoktur. Sonradan kazanılan vatandaşlık, doğumdan sonra farklı bir nedenle kazanılan vatandaşlıktır. Vatandaşlık değişikliği ile ilgili işlemlerin tamamlandığı aşama sonradan kazanılmış vatandaşlık olarak tanımlanır.
Türk Vatandaşlığı Kazanma
5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 11. maddesine göre Türk vatandaşı olmak isteyen yabancılarda aranan özellikler;
- 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve kendi milli kanununa göre ergin ve ayırt etme gücünde olmak.
- Başvuru tarihi itibarı ile Türkiye’de kesintisiz 5 yıl ikamet etmiş olmak.
- Taşınmaz mal edinmek, yatırım yapmak, ülkesindeki iş yerini Türkiye’ye nakletmek, evlenmek, ve benzeri davranışlarla Türkiye’ye yerleşmeye karar verdiğini ispatlamak.
- Genel sağlık olarak tehlike arz eden bir hastalığı bulunmamak.
- İyi ahlaklı olduğunu ve toplumda birlikte yaşam sorumluluğuna sahip olduğunu davranışları ile göstermek.
- Toplum değerlerine ters düşen kötü alışkanlığı bulunmamak.
- Türkiye’de yaşama uyum sağlayabilecek seviyede Türkçe biliyor olmak.
- Kendisinin ve varsa bakmakla yükümlü olduğu kimseleri geçindirmeye yetecek seviyede gelir ya da meslek sahibi olmak.
- Milli güvenlik ve kamu düzeni kapsamında engel teşkil edecek bir hali bulunmamak.
Türk vatandaşlığının kazanılması ve kaybedilmesine ilişkin hizmetler Türkiye’de İçişleri Bakanlığı, yurt dışında ise dış temsilciliklerce yürütülür.
Vatandaşlık İçin İstenen Belgeler
- Başvuru Formu.
- Biyometrik ve 50 X 60 mm boyutunda beyaz fonda ve desensiz 2 adet fotoğraf.
- Pasaport veya hangi ülkenin vatandaşı olduğunu gösteren benzeri belge.
- Nüfus kayıt örneği veya doğum belgesi ve varsa eş ve çocuklarının nüfus kayıt örneği.
- Evli, bekar veya boşanmış olduğunu gösteren medeni hal belgesi.
- Sağlık Bakanlığınca belirlenmiş usul ve esaslara göre alınmış sağlık raporu.
- Gelir belgesi veya mesleğini ispatlayan çalışma izni ve vergi levhası benzeri belgeler.
- İl emniyet müdürlüğünden alınan Türkiye’de kesintisi 5 yıl ikamet ettiğini ispatlayan ve yurda giriş çıkış tarihlerini gösteren belge.
- Başvuru tarihinden itibaren vatandaşlık işlemlerinin bitimine kadar yetecek süreye sahip ikamet tezkeresi.
- Varsa işlenen bir suç nedeni ile kesinleşmiş mahkeme kararını gösteren belge veya onaylı örneği.
- Doğum tarihinde ay ve gün bulunmuyorsa kendi ülkesinin yetkili makamlarından doğum tarihini ay gün ve yıl olarak gösteren belge. Belgeyi temin edemiyorsa 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 39. maddesi gereğince yapılacak işleme onay verdiğine dair imzalı beyan.
- Maliye veznesine yatırılan hizmet bedelini gösteren makbuz.
Vatandaşlık Başvuru Makamı ve Şartları
- Başvurular ikametgahın bulunduğu ilin valiliğine şahsen veya bu hakkın kullanılabileceğini gösteren vekaletname ile yapılır. Posta yolu ile vatandaşlık başvurusu yapılmaz, yapılırsa da kabul edilmez.
Ergin olmayan ya da ayırt etme gücü olmayanların başvuruları veli veya vasisi tarafından yapılır.
Müracaat işlemlerinde kendi ülkesinin kimlik numarası esas alınır. - Kesintisiz 5 yıllık İkamet süresi içinde toplam altı ayı geçmemek kaydı ile Türkiye dışında başka bir ülkede bulunabilir. 6 aydan az olan süre öngörülen ikamet süresi içinde gösterilir. Türkiye dışında 6 aydan fazla geçirilen süre Türkiye’deki ikamet süresini keser ve süre tekrar baştan başlar.
- Yasal ikamet izni olmaksızın geçirilen hiçbir süre Türk vatandaşlığının kazanılmasında için istenen ikamet süresi olarak kabul edilmez. Geçersiz ikamet nedenleri ile Türkiye’de bulunan bir kişinin sonradan geçerli bir nedenle Türkiye’de ikamete bağlanması durumunda önceki ikamet süreleri hesaba katılır.
- Yabancı makamlar tarafından verilen resmi belgelerin tasdik işlemleri Nüfus Hizmetleri Kanunu 167. maddesine göre yapılır. Pasaport, diploma ve benzeri belgeler Türkçe’ye çevrilmiş ve noter tasdikli olmalıdır. İkamet tezkerelerinin aslına uygunluğu gerekli görüldüğünde il müdürlükleri tarafından da tasdik edilebilir.
Türk Vatandaşlığı Kazanma Yolları
Türk vatandaşlığı; vatandaşlık hukuku çerçevesinde yetkili makam kararı, evlat edinilme veya seçme hakkının kullanılması ile kazanılır.
Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığı kazanma yolları:
- Genel yolla kazanma
- İstisnai olarak kazanılması
- Yeniden kazanılması
- Evlenme yoluyla kazanılması
Türk vatandaşlığının genel yolla kazanılması şartları yerine getiren yabancıların başvuru yapması ile olur. Devlet tarafından bu talebin kabul görmesi ile de vatandaşlık kazanılmış olur.
İstisnai olarak Türk vatandaşlığı kazanmanın birkaç yolu vardır. Bunlar; olağanüstü hizmet sunan veya sunacağı düşünülen kişilerdir. Bakanlar Kurulu tarafından Türk vatandaşlığı kazanmaları zaruri olan kişiler de istisnai olarak vatandaşlık kazanır.
Türk vatandaşlığının yeniden kazanılması, herhangi bir sebeple Türk vatandaşlığını kaybetmiş kişinin ikamet şartına bağlı veya bağlı olmaksızın yeniden vatandaşlık kazanmasıdır.
Evlenme yolu ile vatandaşlık kazanma, doğrudan Türk vatandaşlığı kazandırmaz. En az 3 yıl evli olmak gerekir.
Evlat edinme ile vatandaşlık kazanma, yabancı uyruklu ve ergin olmayan bir kişinin Türk vatandaşı tarafından evlat edinmesi ile olur. Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından herhangi bir engelin olmaması durumunda vatandaşlık verilir.
Kendi iradesi dışında vatandaşlığını kaybetmiş biri seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşlığı kazanabilir.
Yabancıların Türkiye Vatandaşlığı İle Kazandığı Haklar
- Gayrimenkul edinme hakkı
- Yabancı sermayeli şirket kurma ve şirketlere ortak olabilme hakkı
- Miras hakkı
- Türk soyundan olan yabancıların çalışma izni ve hakları
- Yabancıların Türkiye’de çalışabilmesi ve çalışma izni hakkı
- Sağlık hizmetlerinden faydalanma ve sosyal güvenlik hakkı
- Eğitim hak ve özgürlüğü
- Seyahat/ikamet hak ve özgürlüğü
- Sözleşme yapma hakkı
- Basın özgürlüğü
- Dernek kurma hakkı ve üye olma özgürlüğü
- Kişi dokunulmazlık hakkı
- Yabancı vatandaşlık hukuku
Türk Vatandaşlığı Kaybı
Türk Vatandaşlığı kaybı yetkili makam kararı ya da seçme hakkının kullanılması ile gerçekleşir. Vatandaşlık hakkını kaybeden biri kaybettiği tarihten itibaren yabancı muamelesi görür. Vatandaşlığını kaybedenleri Türk Vatandaşlık Kanununun 28. maddesinde belirtilen mavi kart düzenlemesi ile bazı haklarını kullanmaya devam edebilir.
Vatandaşlıktan çıkma; kendi isteği ile, izin alarak veya başka bir ülkenin vatandaşlığına geçmesi ile olur. Vatandaşlıktan çıkmak için izin verme yetkisi İçişleri Bakanlığındadır. İkamet adresi valiliğine veya yurt dışındaysa dış temsilciliklere başvurulur.
Türk vatandaşlığından çıkma durumunda vatandaşlığını kaybeden kişinin nüfus aile kütüğündeki kayıtları kapatılır ve o tarihinden itibaren yabancı muamelesi görmeye başlar.
Eşlerden biri çıkma izni aldıysa bu durudan diğer eşin vatandaşlığı etkilenmez. Çocukların durumu ise ana veya babanın talepte bulunmasına göre değişir. Çocuklar da Türk vatandaşlığını kaybeder veya eşlerden birinin onay vermemesi durumunda mahkeme kararına göre çocukların Türk vatandaşlığı devam edebilir.
Vatandaşlık Kararında Yargı Yolları
Vatandaşlık kazanma ya da kaybetme hallerinde yetkili makam Bakalar Kuruludur. Verilen karara itiraz ise Danıştay’a yapılır. İçişleri Bakanlığı tarafından verilen karar itiraz için yetkili idare mahkemelerde dava açılır. Dava açma süresi 60 gündür. Temyiz başvurusu ise 30 gün olup mahkeme kararının tebliğ tarihinden temyiz başvuru süresi başlar.
Avukat Musa Abbas Kuru
Av. Musa Abbas Kuru, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuştur. Yıldız-Kuru Hukuk Bürosu’nun kurucu ortağıdır.
Profili Görüntüle