KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMA
Kıdem tazminatı, İş Kanunu hükümleri uyarınca işçinin asgari çalışma süresinin dolması(en az bir yıl) ve yine İş Kanunu’nda öngörülen iş akdinin sona ermesi nedenlerinden biri olması halinde, işçinin çalıştığı hizmet süresi ve ücreti ile oranlı olarak işverenin ödemekle sorumlu olduğu tazminat türüdür. Çalışılan her tam yıl için,30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmektedir. Bir yıldan artan sürelerin varlığı halinde oranlama yapılarak hesaba dahil edilir. Hesaplama yapılırken işçiye ödenen ücret ile birlikte kendisine ödenen tüm ücretlerin (yemek parası, yol parası, düzenlilik şartıyla ikramiye ödemeleri vb.) brüt tutarları da göz önünde bulundurulur.
İHBAR TAZMİNATI HESAPLAMA
İhbar tazminatı, işçinin haber verilmeden veya ihbar süresi bitmeden önce işten çıkarılması halinde işverenin, işçiye ödemesi gereken tazminattır. İş Kanunu m.17 kapsamında, belirsiz süreli sözleşmelerde iş sözleşmesinin feshedilmesinden önce diğer tarafa bildirilmesi gerekir. Bildirime uymadan sözleşmeyi fesheden taraf, var olan sürenin ücretini karşı tarafa ihbar tazminatı olarak ödemekle yükümlüdür. İhbar tazminatı, işçinin hizmet süresi dikkate alınarak hesaplanır. İhbar süresi tespit edildikten sonra bu süreye karşılık gelen aylık brüt gelir, giydirilmiş aylık brüt ücret üzerinden hesaplanır. Ardından damga ve gelir vergisi kesintisi yapılır.
FAZLA MESAİ (ÇALIŞMA) ÜCRETİ HESAPLAMA
Haftalık yasal çalışma süresi 45 saattir ve bu 45 saatin aşılması halinde çalışmalar, fazla mesai olarak adlandırılır. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41.maddesinde düzenlenmiştir. Fazla mesainin hesaplanmasında, öncelikli olarak haftalık çalışma saati belirlenir. Bu çalışma saatinden dinlenme ve yemek molası çıkartılır. Sonrasında haftalık çalışılan gün sayısı ile çarpılır. Ardından haftalık çalışma süresi olan 45 saatten hesaplanan saat çıkarılır ve fazla mesai süresi ortaya çıkar. Çalışan, 45 saati geçen her fazladan bir saat için ekstra %50 zamlı ücret almalıdır.
AGİ HESAPLAMA
Asgari Geçim İndirimi anlamına gelen AGİ, işçinin hem kendisi hem de bakmakla yükümlü olduğu kişiler adına verilen indirimdir. Asgari Geçim İndirimi, medeni hal ve sahip olduğu çocuk sayısına göre değişiklik gösteren 16 yaşından büyük çalışanların, toplam gelirinden, asgari geçimini sağlayacak kısmının çıkarılması ve vergi dışı bırakılmasıdır. AGİ hesaplamasında, mevcut yılın ilk altı ayı için belirlenen asgari ücretten sonra yıllık toplam da hesaplanır ve çıkan tutar AGİ indirim oranı ile çarpılır. Elde edilmiş tutar, gelir vergisinin ilk dilimi oranı (%15) ile çarpılır, çıkan sonuç 12’ye bölünür. Böylece aylık AGİ miktarı elde edilir.
İŞSİZLİK MAAŞI HESAPLAMA
4447 sayılı kanun kapsamında işsizlik ödeneği olarak belirtilen, belli hizmet sözleşmesine bağlı ve işyerlerinde sigortalı olarak çalışan kişilere, kendi kusur ve isteği dışında işlerini yitirmeleri sebebiyle veya bazı koşullarda kendileri işten çıkan işçi ve çalışanlara yapılan ödemedir. İşsizlik ödeneği için, hizmet akdinin feshedilmesinden itibaren otuz gün içerisinde İŞKUR’a şahsen veya internet sitesi aracılılığı ile başvurulması gerekir. İşsizlik maaşının hesaplanmasında, çalışanın son 4 aylık brüt ücretinin ortalamasının %40’ı baz alınır. 4857 sayılı İş Kanunu m.39 kapsamında, yaşı on altıdan fazla olan çalışanlara uygulanan asgari ücretin brüt tutarı yüzde sekseni aşamaz.
YILLIK İZİN ÜCRETİ HESAPLAMA
4857 sayılı İş Kanununu m.59/1 ‘ e göre İş sözleşmesi, herhangi bir nedenle sona ererse işçinin hakkı olup da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erme tarihindeki ücret üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. İşçinin almış olduğu brüt ücret tutarı otuza bölünür ve günlük ücret tutarı bulunur. Ardından izin günleri ile çarpılır, böylece toplam yıllık izin miktarı hesaplanır. En son hesaplanan tutardan belli kesintiler yapılır ve işçiye ödenir. Yıllık izin ücreti için, işçinin son maaşları esas alınır.
İŞ KAZASI TAZMİNATI HESAPLAMA
İş kazası tazminat davası; Çalışan işçinin içinde bulunduğu iş ilişkisi sebebiyle yaralanma veya ölmesi durumunda kendisine ya da yakınlarına tazminat ödenmesi için sorumlu işverene karşı açılan maddi ve manevi tazminat davasıdır. İş kazası tazminatı hesaplanırken, işçinin şayet kaza geçirmeseydi elde edeceği geliri dikkate alınır. Hesaplama yapılırken içtihatlar göz önünde tutulmaktadır. İş kazası geçiren işçi, belli bir süre için bakıma muhtaç hale gelmişse bakıcı masrafları da dikkate alınır. Ayrıca işçinin çalışma çağında veya yaşlı olması gibi bazı hallerin varlığı da ayrı değerlendirmelere tabi tutulur.
TRAFİK KAZASI TAZMİNATI HESAPLAMA
Trafik kazası nedeniyle yaralanma ,ölüm gibi bedensel zararlar ile üçüncü kişilerin mal varlıklarında meydana gelen zararların giderilmesi için zarar gören kişiler, kazadan sorumlu kişilere maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Maddi tazminat miktarı hesaplanırken doğrudan uğranılan zarara ve kusur oranına bakılır. Neticesi yaralama olan trafik kazalarında, çalışan, kaza sebebi ile ev veya hastanede yattığı ve tedavi süresince çalışamadığı için mahrum kaldığı gelirlerin tazminini isteyebilir. Trafik kazası sonucu vefat edilmesi halinde, ölen kişinin yaşı ve geliri, ayrıca destekten yoksun kalan kişilerin de yaşı ve gelirleri, akrabalık dereceleri gibi hususlar belirlenir. Ardından olası ölümleri, indirim sebepleri ve Yargıtay kararları da dikkate alınarak tazminat hesaplaması yapılır.
ÖLÜM TAZMİNATI HESAPLAMA
Ölüm tazminatı, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 440.maddesi gereği ödenmesi gereken tazminattır. Bu madde kapsamında işçinin ölümü ile sözleşme kendiliğinden sona erer. Ve işveren, sağ kalan eşine, ergin olmayan çocuklarına, bakmakla yükümlü olduğu kişilere ölüm gününden itibaren bir aylık; hizmet ilişkisi beş yıldan uzun süreli ise iki aylık ücret tutarında ödeme yapmakla yükümlüdür. Ölüm tazminatı hesaplanmasında, işçinin almış olduğu son aylık çıplak ücret dikkate alınır.
BRÜTTEN NETE MAAŞ HESAPLAMA
Brüt maaş, işverenin işçiye yasal kesintiler ve vergiler de dahil olmak üzere ödemiş olduğu toplam tutardır. Brütten nete maaş hesaplamada, hesaplama yapılacak yılın verileri dikkate alınır. Gelir tutarının, gelir vergisi oranı ile çarpılması sonucu da gelir vergisi hesaplanır. Hesaplama için yapılacak öncelikli işlem, %15SGK payı ile İşsizlik pay oranı toplamının brüt maaş ile çarpılmasıdır.((%15 SGK+ İşsizlik payı)x Brüt Maaş). Kalan tutar ile %15 oran çarpılarak Gelir Vergisi bulunur. Ardından brüt ücret, damga vergisi oranıyla çarpılır(2020 için binde 7,59). Yapılacak en son işlem, çıkan bu üç sonucun toplanması ve baştaki brüt ücretten çıkarılmasıdır. Ortaya çıkan sonuç net ücrettir.
NETTEN BRÜTE MAAŞ HESAPLAMA
Net maaş; SGK primi, gelir vergisi, damga vergisi gibi yasal kesintiler yapıldıktan sonra çalışana ödenen esas paradır. Netten brüte maaş hesaplamak için, hesaplama yapılacak yılın verileri dikkate alınacaktır. Net maaş; Brüt maaştan, SGK işçi primi ile işsizlik priminin toplamı ile birlikte gelir vergisi ve damga vergisinin çıkarılması ile bulunur. ( Brüt maaş- (SGK İşçi Primi+ İşsizlik Primi)- Gelir Vergisi-Damga Vergisi=Net Maaş) Netten brüte maaş hesaplaması için yapılacak ilk işlem, %15 SGK payı ile işsizlik pay oranının toplamının brüt maaş(x) ile çarpılmasıdır. .((%15 SGK+ İşsizlik payı)x Brüt Maaş(x)). Kalan tutar ile %15 oran çarpılarak Gelir Vergisi bulunur. Ardından brüt ücret, damga vergisi oranıyla çarpılır(2020 için binde 7,59). Yapılacak en son işlem, çıkan bu üç sonucun toplanması ve baştaki brüt ücretten (x’ten) çıkarılmasıdır. Çıkan sonuç x ‘e eşitlenir ve brüt ücret bulunur.
ARAÇ DEĞER KAYBI HESAPLAMA
Araç değer kaybı, kaza nedeniyle hasara uğrayan aracın ikinci el araç piyasasında fiyat açısından değer kaybetmesidir. Kazada hasar gören araç, tüm hatlarıyla kusursuz şekilde tamir edilmiş olsa dahi değer kaybı meydana gelir ve aracın satış fiyatı, kazasız satış fiyatına oranla düşük olur. Araç değer kaybının hesaplanmasında dikkate alınması gereken birçok husus vardır. İlk olarak aracın hasarın büyüklüğüne ve hasar geçmişine bakılır. Burada göz önünde bulundurulacak hususlar; aracın modeli, markası, kilometresi, donanımı, üretim tarihi ve yaşıdır. Ayrıca aracın kaza öncesindeki nakit değeri, aracın onarım yeri ve trafiğe çıkış tarihi de hesaplama yapılırken mutlaka incelenmelidir. Tüm bunlarla birlikte hasarın ortaya çıkma sebebi ve ciddiyeti de dikkate alınmalıdır.