Vergi Hukuku

Vergi, resim, harç, şerefiye, harcamalara katılma payı ve benzeri gelirlerle ilgilenen hukuk dalına vergi hukuku denir. Mali hukukun alt dalıdır. Başka bir deyişle devlet ile vatandaşları arasındaki vergi ilişkisini, bireylerin vergi yükümlülüklerini inceliyor. Vergi borcu ile birlikte devletin ne gibi yaptırım hakkına sahip olduğu ya da bireyin bu süreçte neler yapabileceği gibi konular da vergi hukuku kapsamına giriyor.

Vergi Hukuku; Maddi Vergi, Şekli Vergi ve Genel vergi hukuku olmak üzere üçe ayrılıyor.

Maddi Vergi Hukuku; Vergi borcu konusunda hak ve ödevlerin doğumunu, sona ermesiyle birlikte; bunların içeriğine ilişkin hukuki ilkeleri inceliyor.

Şekli Vergi Hukuku; Vergi tarhı, tahakkuku ve tahsili, vergi uyuşmazlıklarının çözülmesi gibi konuları kapsıyor. Ayrıca vergilerin cebri icra yolu ile tahsil edilmesi de bu kapsamdadır.

Genel Vergi Hukuku; Bütün vergilerde uygulanacak temel ilkeler ve kuralları inceler. Vergi borcu, vergi ilişkisinin niteliği, vergiye karşı başvuru yolları ve verginin cebren tahsili gibi konuları kapsar.

Genel Vergi Hukukunun Alt Dalları

1. Vergi usul Hukuku: Verginin nasıl konulacağı ve tahsil edileceği gibi usule ilişkin konuları inceler. (213 sayılı V.U.K)
2. Vergi Ceza Hukuku: Vergi Usul Kanunu’nda, vergi kapsamına giren suç ve cezalar açıkça belirtilmiştir.
3. Vergi İcra Hukuku: vergi tahsilâtının yapılmadığı durumlarda cebren tahsiline ilişkin hususları düzenliyor. (6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Kanunu)
4. Vergi Yargılama Hukuku: Vergi uygulamaları nedeniyle vergi idaresi ile mükellef çıkan uyuşmazlıkları konu edinir. (2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu)
5. Uluslararası Vergi Hukuku: Uluslar arası kuruluşlar ile ülke/ülkeler arasındaki vergisel ilişkilerini ve sorunları inceleyen hukuk dalıdır.

Vergi Hukuku Terimleri

• Vergi; Devlet ya da yetki devredilmiş kamu kuruluşları tarafından, kamu hizmetlerinin finansmanı için, birey ve kuruluşlardan belirlenmiş kurallara göre karşılıksız ve cebri olarak alınan bedeldir.
• Resim; Kamu kurum ve kuruluşlarına, belirli bir işin veya hizmetin yapılması konusunda, devletin verdiği izin karşılığında ödenen paralardır.
• Harç; Devlet veya yetkili kıldığı organların birey veya kuruluşlara sundukları hizmet karşılığında aldıkları paralardır.
• Mükellef; Vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu düşen gerçek veya tüzel kişiye denir.
• Vergi ehliyeti; Mükellefler, fiil ehliyetine sahip olup olmadıklarına bakılmaksızın vergi mükellefi veya sorumlusu olabilirler.
• Vergi Mahremiyeti; Vergi daireleri, mahkemeleri, Danıştay ve komisyonlarda görevli olanlar görevden ayrılsalar bile mükellefle ilgili bilgileri açıklayamazlar. Ayrıca mükelleflerin özel işlerini de yapamazlar.
• Teselsül; Bir vergi borcunun ödenmemesinden dolayı birden fazla kişinin sorumlu olmasıdır. Örnek olarak motorlu taşıtlar vergisi ödendi belgesi olmadan devir işlemi yapan noterler, memurlar mükellefle birlikte müteselsilen sorumludurlar.
• Tarh; Vergi dairesinin, kanunda gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi alacağını tespit etmesidir.

Vergi Konuları

Devletin yetkilendirdiği kamu kurum ve kuruluşlarının topladığı vergiler üç ana başlıkta toplanır. Bunlar; Gelire dayalı, Tüketime dayalı ve Servete dayalı vergilerdir.

• Gelire Dayalı Vergiler; özel veya tüzel kişilerin yaptığı faaliyetler sonucunda elde ettikleri gelirden alınan vergilerdir. Bunlar; gelir ve kurumlar vergileridir.
• Tüketime Dayalı Vergiler; Özel veya tüzel kişilerin aldıkları ürünler veya hizmetler karşılığında ürünün içinde veya ayriyeten kesilen vergilerdir. Bunlar; KDV, banka sigorta muamele, hizmet ve gümrük vergileridir.
• Servete Dayalı Vergiler; özel veya tüzel kişilerin sahip oldukları araç ve gayrimenkulleri karşılığında ödedikleri vergilerdir. Bunlar; motorlu taşıtlar ve emlak vergileridir.

Vergi Suç ve Cezaları

Devlet, ülke sınırları içinde yaşayan tüm kişi ve kurumlara adalet, güvenlik, eğitim sağlık gibi hizmetler sunar. Bunun karşılığında da vergi toplar. Verginin nasıl toplanacağı ve alınamadığı durumlarda hangi cezaların verileceği 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Mükelleflerin veya vergi yükümlülerinin ödemedikleri vergi sonucunda iki türlü vergi suçu oluşuyor. Birincisi para cezası gerektiren vergi suçlarıdır. Vergi dairesi tarafından cezalar kesiliyor. İkincisi de hapis cezasını gerektiren vergi suçlarıdır. Bunun cezasını da yargılama sonucu hâkim tarafından veriliyor.

Cezalandırma Prosedürü

1. Yetkili memur/müfettişler yaptıkları incelemeler sonucunda para cezası gerektiren bir vergi suçuna karar verirlerse, durumu ilgili vergi dairesi müdürüne bildiriyorlar. Vergi dairesi müdürünün imzasını taşıyan bir ceza ihbarnamesi mükellefe tebliğ edilir. Mükellefin 30 günlük itiraz etme süresi bulunuyor. Bu süre içinde Vergi Mahkemesi’ne itiraz davası açabilir. Eğer bu hakkını kullanmazsa, ceza kesinleşir.
2. Yetkili memur/müfettişler yaptıkları incelemeler sonucunda hapis cezası gerektiren bir vergi suçuna karar verirlerse, Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunurlar. Savcılık kendisine gönderilen raporlar ve delilleri inceler. Mükellefin suçlu olduğu kanısına varılırsa Adli Mahkemede kamu davası açılır.

Para Cezası Gerektiren Suçlar

1. Vergi Ziya-ı Suçu: Mükellef veya vergi sorumluları; vergilendirilmeye ilişkin ödevlerini zamanında yerine getirmemeleri ya da eksik getirmeleri sonucunda, verginin zamanında tahakkuk ettirilememesi veya eksik tahakkuk ettirilmesidir.
2. Verilecek cezanın tespiti; Ziya-a uğratılan verginin 1 katına, ilgili verginin normal vade tarihinden, cezaya ilişkin ihbarnamenin düzenlendiği tarihe kadar geçen süre için uygulanacak olan gecikme zammının yarısının eklenmesiyle bulunur.
3. Usulsüzlükler; Mükellef ve vergi yükümlülerinin vergi kanunlarının şekil ve usule ilişkin hükümlerine uymamalarıdır. Bu durum I. ve II. derece usulsüzlükler olmak üzere ikiye ayrılır. Birinci derece usulsüzlükler nitelik itibariyle diğerinden daha ağır olmasına rağmen ikisinde de düşük miktarlı para cezaları uygulanıyor.
4. I.derece usulsüzlükler; İşe başlamanın bildirilmemesi, defter ve belgelerin kanuni sürenin geçmesinden itibaren 1 aylık süre içerinde tasdik ettirilmemesi, vergi beyannamelerinin vaktinde verilmemesi gibi sorumlulukların yerine getirilmemesidir.
5. II. derece usulsüzlükler; Kanunda yazılı bildirimlerin vaktinde yapılmaması, defter ve belgelerin herhangi birinin tasdik işleminin süresinin sonundan başlayarak 1 ay içinde yaptırılmış olması, beyanların doğruluğunu bozmayacak şekilde bazı belgelerin bulunmaması ya da ibraz edilmemesidir.
6. 3 Özel Usulsüzlükler; Bazı belgelerin verilmemesi/alınmaması, tek düzen hesap planına uyulmaması, matbaaların bildirim ödevini yerine getirmemesi, Maliye Bakanlığı denetimlerinde işaretli görevlinin ikazına rağmen aracın durdurulmaması gibi suçlardır. Bu tür suçlara ağır para cezası uygulanır.
7. Bilgi Vermekten Çekinme; Vergi yasalarında bildirim ödevi; sürekli bilgi verme ve talep üzerine bilgi vermedir. Vergi inceleme elemanları vergilendirmeye ilişkin bilgi istediğinde, bu bilginin verilmesi gerekir. İstenilen bilgi sözlü olarak verilmezse, talep yazılı olarak yenilenir. Buna rağmen bilgi yine de verilmezse mükellef para cezasına çarptırılır.
8. Sürekli bilgi vermede ise; Noterler, sulh mahkemesi hakimleri, muhtarlar, ilgili yerlerdeki Türk Konsoloslukları, bankalar,tapu memurları öğrendikleri ölüm olaylarını bir sonraki ay ilgili vergi dairesine bildirmek zorundadırlar. Bu görevi yerine getirmeyenlere para cezası uygulanır

Hapis Cezası Gerektiren Suçlar

Mükellefler veya vergi yükümlüleri; kaçakçılık, mükelleflerin özel işleri yapma ve vergi mahremiyetini ihlal suçları sonucunda hapis cezasıyla cezalandırılırlar.

Kaçakçılık:

• Vergi kanunlarına göre; tutulması, saklanması, ibrazı gereken; Defter ve kayıtlarda;hile yapanlar,gerçek olmayan ya da ilgisi bulunmayan kişilere hesap açanlar, defter ve kayıtları tahrif edenler, gizleyenler, yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar,kaçakçılık suçu işlemiş olurlar.
• Vergi kanunlarına göre; tutulması, saklanması ve ibrazı gereken; defter ve kayıtları yok edenler, sahte sayfalar ekleyenler, anlaşmalı olmadığı halde sahte belge basanlar kaçakçılık suçu işlemiş olurlar.
• Mükelleflerin Özel İşlerini Yapma Suçu; Vergi işlemleriyle uğraşan memurlar ile vergi mahkemelerinde çalışan yargı personeller, mükelleflerin yazı ya da diğer özel işlerini yapamazlar.
• Vergi Mahremiyetini İhlal Suçu: Vergi dairelerinde, mahkemelerinde, komisyonlarında ve Danıştay’da çalışanlar mükelleflerin özel bilgilerini açıkladıkları takdirde hapis cezasıyla cezalandırılırlar.